عملیات والفجر مقدماتی:
عملیات تهاجمی گسترده نیروهای مسلح ایران در جنگ ایران و عراق بود، که به مدت ۳ روز در بهمنماه ۱۳۶۱ به فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مشارکت نیروی زمینی ارتش، در منطقه عماره، عراق انجام شد. در این عملیات نیروهای ایرانی برای نفوذ از یورش موج انسانی در مقابل نیروهای ارتش عراق استفاده کردند، که پشتیبانی ضعیف هوایی، تلفات زیادی به نیروهای ایرانی وارد کرد و در نهایت این عملیات با ناکامی نیروهای ایرانی، در ۲۱ بهمن ۱۳۶۱ به پایان رسید.
هدف از این عملیات:
هدف عملیات والفجر مقدماتی، تسخیر شهر عماره، در غرب فکه بود. نیروهای ایرانی در این عملیات ۶ لشکر پیاده، شامل ۲ لشکر پشتیبانی از نیروی زمینی ارتش و لشکرهای تازه تأسیس از نیروهای داوطلب پاسدار و بسیجی، تشکیل میشد. هدف اصلی نیروهای ایرانی از انجام عملیات والفجر مقدماتی، تصرف زمینی به وسعت ۱۲۰ مایل مربع، از اراضی عراق بود. مهندسی موانع در این منطقه که توسط عراقیها انجام شده بود، به همراهی وضعیت خاص جغرافیایی منطقه، به شکست عملیات والفجر مقدماتی انجامید. ارتش عراق ۳ شیار بزرگ در این منطقه حفر نموده بود که از تپهها تا لبه نیزارهای این منطقه، ادامه داشت که به شکل یک نیمدایره، دور تا دور منطقه عماره ترسیم شده بود. به این ترتیب برای نیروهای مسلح ایران در این نبرد، چارهای جز حمله از سرزمینهای آبی یا حمله از ارتفاعات پست و عبور از یک منطقه نسبتاً باز، باقی نمانده بود.
نیروهای ایرانی در طرح عملیاتی والفجر مقدماتی، دو هدف را دنبال میکردند، نخستین هدف تصرف پل غزیله بود و چنانچه این مرحله از عملیات با موفقیت انجام میشد، تصرف شهر العماره به عنوان دومین هدف در این عملیات، در دستور کار نیروهای ایرانی قرار میگرفت.
ویژگیهای منطقه عملیاتی:
منطقه عملیاتی والفجر مقدماتی، از شمال به مناطق میشداغ و برقازه، از جنوب به هورالهویزه، از شرق به چزابه و شهر بستان و از غرب به شهر العماره، عراق و رودخانه دجله، منتهی میشد. در این منطقه، چندین رودخانه وجود دارد؛ رودخانه دویریج که از کوههای شمال منطقه سرچشمه گرفته و به منطقه هورالسناف میریزد و رودخانه میمه که سرچشمه آن از ارتفاعات ایلام است و به هور بنعمران منتهی میشود.
نیروهای عملکننده ایران:
رزمندگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی
شرح عملیات:
با تاریک شدن هوا، یگانها از نقطه رهایی بهسوی مواضع دشمن حرکت کردند. این اقدام به این دلیل بود که خط خودی با مواضع دشمن چهار تا پنج کیلومتر فاصله داشت. از این رو، لازم بود نیروها، پیادهروی خود را آغاز کنند تا بتوانند در ساعت مقرر به مواضع دشمن یورش برند. با حرکت نیروها، در قرارگاه نیز جنب و جوش و اضطراب خاصی به چشم میخورد و همه برای موفقیت رزمندگان دعا میکردند، به همین منظور مراسم زیارت عاشورا در سنگر (عمومی) قرارگاه خاتم برگزار شد. از سوی دیگر، به دلیل اهمیت عملیات، آقای میرحسین موسوی؛ نخست وزیر وقت، آیت الله موسی اردبیلی؛ رئیس دیوان عالی کشور، آیت الله طاهری خرمآبادی و حجتالاسلاموالمسلمین فاکر، نمایندگان حضرت امام در سپاه در سنگر فرماندهی حضور داشتند.
بدین ترتیب، در ساعت ۳۰:۲۱ روز ۱۷ بهمن ۱۳۶۱ رمز عملیات به شرح زیر قرائت شد:
“بسم الله الرحمن الرحیم، و لاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم، اللهم ایاک نعبد و ایاک نستعین، قد تری ما انا فیه ففرج عنا یا کریم، یا الله، یا الله، یا الله. به مظلومیت علی اصغر و به ذوالفقار برنده ولی المومنین و قهاریت رب العالمین به پیش”
با اعلام رمز عملیات، حمله رزمندگان آغاز شد. گرچه یگانها ساعاتی قبل حرکت کرده بودند، ولی نتوانستند همزمان، عملیات شکستن خط را آغاز کنند، لذا بعضی از نیروها در کمین متوقف شده، برخی هم درگیری را آغاز کردند و گروهی نیز نرسیده هنوز درگیر نشده بودند. از این رو فرماندهان سپاه تلاش زیادی به عمل آوردند تا این مشکل رفع شود و بالاخره در پی این تلاش، نیروها توانستند بهسختی از برخی موانع عبور کرده و به کانال اول برسند. در این هنگام، دشمن به نیروهای در خط خود دستور داد، به پشت جاده آسفالت عقبنشینی کرده و در آنجا خط تشکیل دهند. این اقدام دشمن ناشی از تجربه قبلی در عملیاتهای گذشته بود. فرماندهان عراقی دریافته بودند که نباید در برابر سیل خروشان نیروهای بسیج مقاومت کرده و تلفات بدهند. آنها نمیخواستند مانع نفوذ نیروهای ایرانی شوند، زیرا قصد داشتند با دور زدن آنها از دو جناح، آنان را منهدم کنند. با وجود این تدبیر دشمن، نیروهای خودی در برخی محورها پیشروی کردند، ولی در محورهای دیگر موفق نشدند از موانع عبور کنند. این وضع موجب شد آنها زمان را از دست بدهند. بر این اساس، فرماندهان در تدبیری مناسب، اجازه ندادند یگانهایی که عملیات شکستن خط را به اتمام رسانده بودند به پیشروی خود ادامه دهند. این یگانها موظف شدند در مواضع به دست آمده متوقف شده و با احداث خاکریز، به حفظ آن بپردازند.
نتایج عملیات:
با این عملیات طراحان نظامی خودی دریافتند که عملیاتهای بعدی باید در مناطق عاری از نقاط قوت دشمن (موانع، آتش توپخانه و …) انجام شود. از سوی دیگر، مناطق انتخابی باید بهگونهای باشند که ضعفهای خودی در آن کمتر بوده و جنگ متکی به نیروهای انسانی در آن مناطق عملی باشد. مضافاً به این که فرماندهان سپاه پاسداران به این نتیجه رسیدند که باید ضمن پرهیز از انتخاب مناطق با عمق زیاد، این انتخاب متناسب با قوای خودی باشد.
ضمناً در این عملیات علاوه بر انهدام قابل توجه تیپهای ۹۰۵ و ۷۰۴ و یک گردان از نیروهای سودانی تعداد ۱۱۳ تن از نیروهای دشمن اسیر شدند.
در آستانه این عملیات غلامحسین افشردی معروف به حسن باقری فرمانده اطلاعات و عملیات قرارگاه خاتمالانبیاء و فرمانده نیروی زمینی سپاه و چند تن دیگر از جمله مجید بقایی فرمانده قرارگاه کربلا در حین شناسایی در کمین نیروهای عراقی گرفتار شده و به شهادت رسیدند .
مسئولیت گردان شهادت از لشکر ۲۷ محمد رسولالله در عملیات والفجر مقدماتی:
در عملیات والفجر مقدماتی گردانی به نام شهادت به فرماندهی صیاد محمدی تشکیل شد و در کنار دیگر یگانها انجام وظیفه نمود و پس از آن منحل شد.